– Khi Thủy điện Sơn
La khánh thành, rất ít người biết rằng, đó là thành quả của hành trình gần bốn
thập kỷ kể từ ngày các chuyên gia tiến hành những cuộc khảo sát về tiềm năng
thủy điện trên dòng sông hung dữ bậc nhất vùng Tây Bắc. Điều đó đồng nghĩa, việc
chinh phục sông Đà đã nằm trong một lộ trình…
Hành trình bốn thập
kỷ
Không phải đến thời điểm
ngày 29/6/2001 khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư xây dựng nhà mày thủy
điện Sơn La tại bậc thang thủy điện thứ 2 trên dòng sông Đà, công trình thế kỷ
này mới được "khai sinh".
Trước đó gần 30 năm,
những chuyên gia thủy điện đã đặt bước chân đầu tiên lên thăm dò, khảo sát.
Tập đoàn Điện lực Việt
Nam hiện đang lưu giữ rất nhiều hình ảnh, thông tin quý giá… về những cuộc thăm
dò, khảo sát mang tính đột phá này.
Ngay từ thời điểm tháng
11/1975, những chuyến đi khảo sát chính thức đầu tiên trên dòng sông Đà phục vụ
công trình Thủy điện Sơn La đã được thực hiện.
Đoàn khảo sát
tiến hành thăm dò tiềm năng thủy điện trên dòng sông Đà từ thời điểm
tháng 11/1975 để chuẩn bị cho dự án thủy điện Sơn La sau này. (ảnh
tư liệu của EVN).
Theo kế hoạch, dự án
Thủy điện Sơn La sẽ là bậc thang thứ 2 nằm trên sông Đà, thuộc địa phận xã Ít
Ong, huyện Mường La, tỉnh Sơn La.
Hơn 25 năm sau, ngày
29/6/2001, dự án Thủy điện Sơn La được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư.
Tháng 12/2002, Báo cáo nghiên cứu khả thi thông qua tại kỳ họp thứ 2, Quốc hội
khóa XI. Phương án xây dựng công trình cũng được Quốc hội thông qua.
Ngày 23/12/2012, Thủy
điện Sơn La hòa lưới quốc gia. Gần 40 năm kể từ ngày tiến hành khảo sát, thăm
dò, "công trình thế kỷ" đã hiện hữu đánh dấu chặng đường 37 năm chung sức, chung
tay của hàng triệu khối óc, trái tim…
Khảo sát thăm dò
tiềm năng thủy điện sông Đà (Ảnh: EVN).
Trong niềm vui chung ngày công trình trọng điểm
cán đích sớm, với những hiệu quả kinh tế, xã hội do công trình mang lại, vẫn
không ít người nặng lòng về những giá trị văn hóa, tinh thần của một vùng miền
đã phải hy sinh để nhường đất cho lòng hồ, vấn đề về an toàn của hệ thống đập
trong trường hợp động đất, khi mà Sông Tranh II đang gây nhiều lo lắng cho một
bộ phận không nhỏ dân cư quanh nhà máy…
Câu chuyện này cũng từng gây tranh cãi khiến
Chính phủ, Quốc hội phải "nâng lên đặt xuống" trước khi thông qua chủ trương
phương án triển khai xây dựng công trình.
Thông tin
trên báo chí, PGS-TS Cao Đình Triều, chuyên gia Viện Vật lý địa cầu đã lạc quan
dự báo: kịch bản động đất ở Sơn La sẽ không xảy ra như ở Sông Tranh 2.
Cùng với đó,
thông tin từ Hội đồng Nghiệm thu nhà nước: các công trình xây dựng, hồ sơ thiết
kế kỹ thuật công trình thủy điện Sơn La đã được 2 đơn vị tư vấn có kinh nghiệm
(Công ty Tư vấn Đại học Xây dựng và Công ty Tư vấn Nippon Koei (Nhật Bản) thẩm
tra điều kiện địa chất công trình, thiết kế kết cấu thân đập, thiết kế thủy lực,
đánh giá vật liệu bê tông đầm lăn…
Về thiết kế
kháng chấn, đơn vị tư vấn thiết kế đã sử dụng số liệu động đất cấp 9 ứng với
chu kỳ lặp 10.000 năm để tính toán.
Cũng theo
ông Triều: động đất năm 1983 ở gần khu vực dự kiến xây Sơn La khiến công trình
lớn nhất Đông Nam Á đặc biệt lưu tâm về vấn đề an toàn đập thủy điện trước khởi
công. Tuy nhiên, các nguy cơ có thể được cảnh báo sớm nhờ Sơn La ngày nay đã lắp
đặt hệ thống quan trắc từ trước.
Khi vấn đề
về an toàn cho công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á đã được "giải tỏa", vấn
đề bảo tồn di tích văn hòa vùng lòng hồ cũng đã có phương án.
Tại các tỉnh
Điện Biên, Sơn La, Lai Châu, các khu bảo tồn di tích văn hóa vùng lòng hồ cũng
được xây dựng. Sau khi hoàn thành, những công trình này được bàn giao lại Bảo
tàng các tỉnh quản lý, khai thác sử dụng nhằm phục vụ công tác bảo tồn những giá
trị tinh thần vùng lòng hồ – những nơi đã nằm ở dưới mực nước hơn 200 mét.
Tái định cư thủy
điện Sơn La tại huyện Quỳnh Nhai.
Tại Lai Châu, trong số quần thể di tích cần bảo
tồn, bia Lê Lợi nằm trên vách núi dựng đứng ven sông Đà thuộc địa phận xã Lê
Lợi, huyện Sìn Hồ cạnh dinh thực “vua Thái” Đèo Văn Long là dự án trọng điểm cần
được di dời để bảo tồn.
Sau khi thuỷ điện Sơn La tiến hành ngăn dòng dâng
nước, bia Lê Lợi nằm dưới cốt nước tới 10m. Dự án di chuyển, tu bổ tôn tạo di
tích lịch sử bia Lê Lợi sẽ đưa di tích lịch sử này lên trên mực nước, song lại
không quá xa vị trí cũ để giữ lại không gian, tôn trọng lịch sử.
Việc tiến hành dự án bao gồm bóc tách và dịch
chuyển tấm bia cũ có kích thước cần di dời 2.300 cm x 2.300 cm, chiều rộng 1.000
cm đưa lên vị trí mới.
Thời điểm
nhà máy thủy điện Sơn La khánh thành, về cơ bản tất cả các hạng mục công trình
bảo tồn văn hóa vùng lòng hồ đã được hoàn thành. Tại Sơn La, nhà trưng bày di
sản vùng lòng hồ được xây dựng ngay chân cầu vào huyện lỵ Mường La, cách thủy
điện Sơn La chừng 2km.
Ngoài ý
nghĩa tôn vinh những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể của mảnh đất Tây Bắc,
nó còn góp phần tôn vinh chính công trình nhà máy thủy điện Sơn La – công trình
của sự gắn kết chung tay, và cả sự hy sinh của những bản làng đến nơi ở mới
nhường đất cho lòng hồ.
Người gắn
tên với những dòng sông
Trong những
chuyến công tác Tây Bắc, một người đàn ông lớn tuổi mà tôi thường xuyên gặp, v�
thường xuyên được nghe người ta nhắc đến trong các câu chuyện, đó là ông Thái
Phụng Nê – đặc phái viên được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ nằm trong Ban
giám sát thi công xây dựng nhà máy thủy điện Sơn La.
Dự án Nhà máy
thủy điện Sơn La – Ảnh: Kiên Trung
Là người có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực
thủy điện, "lý lịch" của ông gắn với tên của những dự án thủy điện lớn: 7 năm ở
Thác Bà, 14 năm ở Hòa Bình, 3 năm ở Yaly rồi Thác Mơ, Hàm Thuận – Đa Mi, nay l�
thủy điện Sơn La; đã từng trải qua nhiều vị trí quan trọng khác nhau, từ Ủy viên
Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Năng lượng, Bí thư tỉnh uỷ Phú Yên, đến tuổi 65
tưởng được nghỉ hưu thì ông lại được mời ra làm đặc phái viên của Thủ tướng
Chính phủ chuyên theo dõi Thủy điện Sơn La.
Ông đã tham mưu cho Chính phủ sử dụng cơ chế đặc
thù để đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng, di dân tái định cư giải phóng lòng hồ.
Cơ chế này cũng cho phép chia thiết kế kỹ thuật làm nhiều giai đoạn, nhờ đó, năm
2005 duyệt thiết kế giai đoạn 1 để đào móng, đến cuối năm 2006 mới duyệt thiết
kế giai đoạn 2 thì móng đã chuẩn bị xong…
Cắt
giải lý do thủy điện Sơn La "cán đích" trước thời hạn, Phái viên Thủ tướng Chính
phủ, Phó Ban chỉ đạo nhà nước các dự án Thủy điện Sơn La, Lai Châu, ông Thái
Phụng Nê đã đúc rút ở các yếu tố: thứ nhất, là yếu tố thiết kế kỹ thuật
do Công ty cổ phần tư vấn xây dựng điện 1 – tư vấn chính của dự án.
Thiết kế kỹ thuật được tiến hành trong 3 năm (2004 – 2006). Trong thời gian đó,
tư vấn thiết kế đã đề xuất nhiều giải pháp sáng tạo có giá trị kinh tế, đặc biệt
tạo điều kiện giảm thời gian xây dựng so với quy định tại quyết định đầu tư.
Báo
cáo nghiên cứu khả thi của dự án đã được xem xét công phu để luận chứng các cơ
sở kinh tế – kỹ thuật trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư và Chính phủ
ban hành quyết định đầu tư;
Ông Thái Phụng
Nê- Phái viên Thủ tướng Chính phủ, Phó ban chỉ đạo Nhà nước các dự
án Thủy điện Sơn La, Lai Châu (thứ tư, từ phải sang) chụp ảnh kỷ
niệm với lãnh đạo Đảng, Chính phủ trong Lễ khánh thành Thủy điện Sơn
La – Ảnh: Kiên Trung
Thứ hai, là Tổ hợp nhà thầu xây lắp do
Tổng công ty Sông Đà, nay là Tập đoàn Sông Đà – tổng thầu; Tổng công ty Lắp máy
Việt Nam (LILAMA), Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn và Tổng công ty Xây dựng v�
Phát triển hạ tầng (LICOGI) là các nhà thầu phụ.
Các nhà thầu này đều là những đơn vị thi công
thủy điện năng lực mạnh, giàu kinh nghiệm. Họ ra quân vào cuối năm 2003 để triển
khai xây dựng mặt bằng công trường và đồng thời tận dụng thời gian chuẩn bị công
trường 2 năm (2004-2005) để thi công các công trình dẫn dòng khi nhận được thiết
kế.
Họ làm nên một sự kiện chưa từng có: Lễ khởi công
đồng thời là Lễ ngăn sông ngày 2/12/2005, ngăn sông sớm hơn 1 năm so với yêu cầu
của quyết định đầu tư.
Thứ ba là yếu tố chủ đầu tư – Tập đoàn Điện lực Việt Nam và đại diện là Ban
quản lý dự án Thủy điện Sơn La đã thực hiện tốt điều hành – điều độ trên công
trường. Ngoài ra, theo ông Nê, sự phối hợp giữa UBND các tỉnh Sơn La, Điện Biên
và Lai Châu – chủ đầu tư của các dự án thành phần về di dân, tái định cư (TĐC);
Bộ Giao thông vận tải – Chủ đầu tư của dự án thành phần các công trình giao
thông tránh ngập đã chỉ đạo các đơn vị giao thông hoàn thành đúng hạn cầu Pa-Uôn
và đoạn tránh ngập quốc lộ 279; cầu mới Hang Tôm và đoạn tránh ngập của quốc lộ
12… có ý nghĩa quan trọng trong việc phối kết hợp với chủ đầu tư để hoàn thành
thi công xây dựng công trình.
Sắp
bước sang tuổi 80, phái viên Thủ tướng Chính phủ Thái Phụng Nê vẫn giữ được sự
tinh anh, minh mẫn đến lạ thường. Trong gần 7 năm xây dựng nhà máy, anh em công
nhân trên công trường không còn xa lạ hình ảnh người đàn ông lớn tuổi dáng nhỏ
bé nhưng khỏe mạnh, linh hoạt thường xuyên có mặt ở bất cứ điểm nào của công
trường, bất kể thời gian sớm tối…
Trưởng BQLDA nhà máy thủy điện Sơn La, ông Nguyễn Hồng Hà khi kể về ông Thái
Phụng Nê không giấu niềm tự hào, kính trọng: "Đó là người anh cả của công
trường, cụ có mặt ở bất kỳ "điểm nóng" nào để cùng anh em trong ban điều hành
đưa ra những ý kiến xử lý… Sự tận tụy, trách nhiệm của cụ đã động viên, khích lệ
rất lớn tinh thần của anh em trong Ban, của công nhân trực tiếp thi công xây
dựng trên công trường…".
Ngày
23/12/2012, trong ngày khánh thành Nhà máy Thủy điện Sơn La, ông Thái Phụng Nê
đã vinh dự thay mặt 57 cán bộ, đơn vị, cá nhân lên nhận huân chương Lao động do
Chủ tịch nước ký tặng và bằng khen do Thủ tướng Chính phủ ký để vinh danh những
cá nhân, tổ chức có thành tích xuất sắc trong việc xây dựng nhà máy thủy điện
Sơn La.
Trong ngày hội của Mường La, niềm xúc động, hạnh phúc không giấu được trên gương
mặt của ông – người gắn liền với tên những dòng sông, những dự án thủy điện lớn
của đất nước, trong đó có thêm một công trình mới – Thủy điện Sơn La.
Kiên Trung
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét